De emotionele gereedschapskist : deel 1/3

In mijn vorig blog schreef ik over wilskracht, over hoe snel onze reserve daaraan leegloopt en hoe een resem aan onderzoeken heeft aangetoond dat alleen wilskracht en zelfbeheersing niet goed werken als je toekomstgerichte beslissingen wil nemen en je doelstellingen wil realiseren. Het gericht inzetten van de juiste emoties daarentegen kan je ver brengen zonder dat je mentale energie wordt gesloopt. 
 
Zoals David DeSteno aanhaalt in zijn boek “Emotional Success” moet onze emotionele gereedschapskist beantwoorden aan 3 voorwaarden :
1 de kracht van deze emoties neemt niet af als je ze regelmatig inzet
2 je kunt er niet mee vals spelen om toch voorrang te geven aan de beloning waar je nu naar verlangt ten nadele van je langetermijndoel 
3 ze verbeteren onze besluitvorming op verschillende levensterreinen tezelfdertijd
 
In deze nieuwsbrief haal ik “dankbaarheid” voor het voetlicht.
 
Je zou denken dat dankbaarheid een passieve emotie is en alleen belang heeft voor iets uit het verleden. Inderdaad ben je meestal dankbaar om, bijvoorbeeld, iets waarmee een ander je hielp en dat je niet op je eentje had gekund. Of om iets waar een ander tijd en energie in heeft gestoken. Op psychologisch niveau echter richt dankbaarheid je op de toekomst. Het brengt je in een actieve toestand waarbij je iets onderneemt waar je later profijt van zult hebben.  Je bent immers geneigd om iets terug te doen voor die persoon, ook al kost het jou geld of tijd of het afzien van iets leukers dat je had willen doen. Dankbaarheid stuurt je dus in de richting van zelfbeheersing en toekomstgericht gedrag.  
 
Bovendien werkt dankbaarheid niet alleen ten gunste van wie jou heeft geholpen. Psychologisch onderzoek* toont aan dat, dankzij een dankbaar gevoel, mensen ook tegenover volslagen onbekenden behulpzamer worden. En daarmee net zo goed tegenover hun eigen toekomstige zelf.  
 
Om je toekomstige zelf te helpen, loop je aan tegen het probleem dat je nu iets moet opgeven om later de beloning binnen te rijven. Als we dat aanpakken met wilskracht, blijken we jammer genoeg maar al te bereid om te sjoemelen met onze eigen toekomstige belangen.  We weten immers dat we ons toekomstige zelf niet om de hoek zullen tegenkomen en dat we onszelf niet echt ter verantwoording zullen roepen. Je dankbaar voelen werkt dan veel beter : het haalt je aandacht weg van de verleiding in het hier en nu en het helpt je om je engagement waar te maken, of het nu gaat om werkdiscipline, meer sparen of je conditie verbeteren.
 
Wat ook bijzonder is : je dankbaar voelen verbetert je fysieke veerkracht. Mensen die zich vaker dankbaar voelen dan anderen, blijken in medische tests**een lagere bloeddruk te hebben, gunstigere cholesterolniveaus en minder stoffen die wijzen op een ontsteking. Deze resultaten blijven overeind  in stresssituaties. Bovendien hebben dankbare gevoelens ook positieve psychologische effecten : minder angst, minder depressie, meer optimisme, een betere slaap.
 
Deze effecten worden ook zichtbaar bij uit zichzelf minder dankbare personen die oefenen in dankbaarder worden. Oefenen in dankbaarheid is dus perfect mogelijk***.  Hoe meer je je dankbaar voelt, hoe makkelijker het bovendien wordt om je dankbaar te voelen – je komt in een opwaartse spiraal terecht.  Ook dit is aangetoond via neurologisch onderzoek*. 
 
Je moet er wel bewust mee aan de slag.  Als we niet bewust dankbaar zijn, vergeten we het, omdat we wennen aan wat we al hebben. Hoe doe je dit nu, dankbaarheid beoefenen ?  Ik bespreek 3 mogelijke manieren : schrijven, spreken of visualiseren.
 


1.  Opschrijven waar je dankbaar om bent
Een handvol raadgevingen om het goed te doen en het vol te houden :

• Richt je op de kleine dingen, niks verhevens of overweldigends, maar de details waarvan je er elke dag enkele kunt opnoemen.
• Maak er een routine van door met een vaste frequentie 3 dingen te noteren in een schriftje of dankboekje.
  Kies voor jezelf de frequentie die het beste werkt. 1x per week lijkt me te weinig om het een vaste gewoonte te doen worden. Dagelijks is prima, maar 3 x per week kan ook.
• Hou voor ogen dat diepgang meer doet dan hoeveelheid. Het gaat er niet om hoeveel dingen je noteert (drie of meer of minder) of hoe vaak, maar of je echt gemotiveerd bent om je dankbaar te voelen. Je kan die diepgang aanscherpen door ook te noteren waarom precies je dankbaar bent. 
• Hou het licht : het mag een speels ritueel zijn, iets dat je voor jezelf doet. Het is geen opgave of de zoveelste to do.
• Schrijf. Als je het opschrijft i.p.v. het gewoon te bedenken, kan je na verloop van tijd eens terugbladeren naar de mooie momenten van een tijd geleden, en dat is heerlijk. Misschien was je ze zelfs al vergeten en dan kun je ze opnieuw ervaren.
  Om je gedachten op te schrijven moet je bovendien precies verwoorden wat je voelt. Daardoor ben je vanzelf actief bezig met je dankbare herinneringen, en zo verwerk je ze op een dieper niveau.
• Gebruik pen en papier. In de coördinatie tussen  je brein en je hand die de pen richting geeft, gebeurt er iets dat je denken verdiept. Iets intikken heeft lang niet hetzelfde effect. (Hier heb je een onklopbaar excuus om een mooi schriftje te kopen)

 
2.  Spreek je dankbaarheid uit.
Als je een vriend(in) vertelt dat je hem /haar dankbaar bent en waarom, dan verdiept dat je dankbaarheid en geeft het je meer vertrouwen in die vriendschap.  Je bevestigt wat jullie voor elkaar betekenen en daarmee versterk je de relatie.  Hier heb ik geen concrete adviezen over te geven : je moet het gewoon doen en ervaren hoe krachtig het is.

3.  Visualiseer hoe het ook anders had kunnen zijn
Deze methode is afkomstig van de Stoïcijnse filosofen. Zij adviseren om af en toe stil te staan bij onze sterfelijkheid en die van onze geliefden.
 
Door je voor te stellen dat jij of je dierbaren er niet meer zijn, raak je ervan doordrongen hoe dankbaar je eigenlijk bent dat jullie leven. Veronderstel dat je tienerdochter je het bloed onder de nagels vandaan haalt. Soms zou je haar eens goed door elkaar willen schudden om alles weer op zijn plek te krijgen. Remedie van de Stoïcijnen  : stel je even voor dat je het nieuws krijgt dat je dochter overleden is. Juist, nu kun je er weer tegenaan, want je bent heel dankbaar dat ze nog leeft.

Deze methode van ‘negatieve visualisatie’ is niet iets om elke dag toe te passen. Gelukkig kun je altijd terugvallen op het  positieve ritueel van opschrijven dat ik hierboven heb beschreven. 
 
En tenslotte nog dit : sta jezelf toe om dankbaarheid te voelen,  ook al vind je bijvoorbeeld dat je je succes vooral aan je eigen harde werk te danken hebt. Er zijn altijd kleine factoren die een rol spelen : een duwtje van een ander, een dosis geluk, op het juiste moment op de juiste plek zijn. 
 
Hartelijke groet
Anne
 
P.S. Er zitten nog twee gereedschappen in de kist : compassie en fierheid.  Wordt vervolgd.
 
* Bron : David DeSteno, Emotional Success, Bluebird Books for Life, 2018
** Bron : Robert A. Emmons & Michael E. McCullough, Counting Blessings Versus Burdens: An Experimental Investigation of Gratitude and Subjective Well-Being in Daily Life, artikel in Journal of Personality and Social Psychology 
***Bron : Randy A. Sansone & Lori A. Sansone, Gratitude and Well Being, The Benefits of Appreciation, artikel in PMC Magazine

---